Robert Boyd: a paixón pola liberdade

Un pobo glorioso vibraba de novo / iluminando as nacións: a Liberdade / de corazón a corazón, de torre a torre, sobre España / esparciendo un lume contaxioso sobre o ceo / brillaba...

Percy Bysshe Shelley

A mañán do 11 de decembro de 1831 José María de Torrijos e os seus compañeiros eran fusilados na praia malagueña de El Bulto, logo de ver fracasado un novo levantamento contra o réxime absolutista de Fernando VII. Era ésta unha intentona máis das ducias promovidas polos liberais ao longo deste tráxico e nefasto reinado.

Cando en 1823 o exército dos Cen Mil Fillos de San Luis pon fin ao curto período constitucional do Trienio, unha morea de liberais emprende o camiño ao exilio. Inglaterra é o único país disposto a acollelos. Os emigrados, moitos dos cales combateran ao lado dos ingleses durante a Guerra da Independencia, son ben recibidos e a súa causa cala en amplos sectores da opinión pública.

Durante a súa estancia en Inglaterra unha gran parte dos españois habitaron no barrio londinense de Somers Town, onde algúns sobrevivían gracias aos subsidios do goberno inglés e outros adicábanse as máis variadas e curiosas ocupacións.

Non tardaron moito os emigrados en retomar as actividades políticas. Liderados por figuras prominentes, como os xenerais Francisco Espoz y Mina e José María de Torrijos, e apoiados económicamente por banqueiros como Juan Álvarez Mendizábal, os emigrados reuníanse en lugares como a London Tavern, baixo a estreita vixiancia das autoridades inglesas e do espionaxe español.

Ademáis do comité de axuda, constituído polo goberno inglés para manter aos emigrados, os españois contaron coa desinteresada colaboración de xoves intelectuais e poetas, especialmente os coñecidos como os “Apóstoles” de Cambridge, como John Sterling, Alfred Tennyson, John Kemble ou Richard Chevenix Trench, que, ademáis do entusiasmo que despertou neles o descubrimento da literatura española, crían ver na figura do exiliado, perseguido pola súa loita contra a tiranía, a encarnación do heroe romántico. Eran os tempos nos que outro poeta romántico como Lord Byron morría en Grecia en defensa da liberdade.

Robert Boyd era un deses xoves. De volta da India, onde servira como oficial na Compañía das Indias Orientais, e de Grecia, onde loitara tamén na guerra da independencia, entra en contacto con Torrijos e pon a disposición deste a pequena fortuna que acababa de herdar, para fletar un navío e organizar unha expedición a España. Os plans son abortados pola policía británica, informada polo embaixador español. Pero as esperanzas dos conxurados manténse vivas.

No verán de 1830, as noticias chegadas de Francia acerca do triunfo da revolución de xullo, alimentan as esperanzas dos emigrados españois que, alentados polo novo monarca, o liberal Felipe de Orleáns, se desplazan ata a fronteira dos Pirineos, onde se concentrarán, ás ordes do xeneral Mina, cerca dun millar de voluntarios españois -entre os que se atopaba o poeta Espronceda-, franceses, italianos, para intentar a entrada no país e provocar alí un levantamento xeneralizado. As columnas de Mina chegan ata Vera de Bidasoa, pero o hostigamento das tropas realistas e o novo xiro do goberno francés, para quen os liberais supoñen agora un aliado incómodo tralo recoñecemento do seu réxime por Fernando VII, fan fracasar a expedición. Os emigrados son recluídos polas autoridades francesas en depósitos situados en lonxanas provincias. Outros volven a Inglaterra. Torrijos, sen embargo, na compaña dun pequeño grupo duns cincuenta homes, entre os que se figura Robert Boyd, decide emprender a viaxe cara a Gibraltar e levar a cabo un desembarco nas costas españolas que sirva de acicate as forzas liberais do interior. Alí se lle suman outros amigos, como Flores Calderón -antigo presidente das Cortes-, Trench e Kemble, anque éstes dous retornarán a Inglaterra ao cabo duns meses.

Entre o outono de 1830 e o verán do ano seguinte Torrrijos realíiza varios intentos infructuosos para provocar o alzamento das tropas nas provincias de Andalucía. Finalmente, un misterioso contacto español, co alcume de Viriato, lle fai concebir esperanzas dun apoio masivo das guarnicións de Málaga. En realidade, tratábase dun plan orquestado polo gobernador de Málaga, Gómez Moreno, co obxectivo de capturar a Torrijos. O pequeño grupo, capitaneado polo xeneral, sae de Gibraltar o 30 de novembro de 1831 e desembarca dous días despóis na praia de El Charcón, en Fuengirola, onde son sorprendidos por unidades de voluntarios realistas, que lles obrigan a retirase cara o interior e buscar refuxio nunca alcaría. Alí os homes de Torrijos son cercados durante cinco días. As negociacións entre o gobernador Gómez Moreno e Torrijos conclúen coa rendición de grupo, que é conducido a Málaga. Unha orden do rei insta a proceder á inmediata execución dos detidos, obviando os procedementos legais. O Cónsul inglés, William Mark, intenta sen éxito salvar a Boyd. Torrijos encabeza a carta que escribe á súa muller coas palabras: “Voy a morir”.

No famoso cadro de Antonio Gisbert, podemos recoñecer a Torrijos, vestido con levita, a Flores Calderón, cos ollos vendados, a Fernández Golfín, antigo ministro de Guerra, ao tenente coronel López Pinto e a Boyd, o home de pelo roxo.

Trala execución, os cadáveres son enterrados nunha fosa do cemiterio de San Miguel, a excepción de Boyd, cuios restos foron depositados nalgún lugar das praias de El Palo, ata que o cónsul inglés obtén o permiso necesarios para abrir un cemiterio protestante en Málaga, a onde é conducido finalmente o seu cadáver.

Helos allí: junto a la mar bravía

cadáveres están, ¡ay!, los que fueron
honra del libre, y con su muerte dieron
almas al cielo, a España nombradía.

Ansia de patria y libertad henchía
sus nobles pechos que jamás temieron,
y las costas de Málaga los vieron
cual sol de gloria en desdichado día.

Españoles, llorad; mas vuestro llanto
lágrimas de dolor y sangre sean,
sangre que ahogue a siervos y opresores,

Y los viles tiranos, con espanto,
siempre delante amenazando vean
alzarse sus espectros vengadores.

José de Espronceda

http://www.elpais.com/articulo/andalucia/MALAGA/MALAGA_/MUNICIPIO/ingles/murio/fusilado/defender/libertad/Espana/elpepuespand/20000801elpand_29/Tes

Jose María Blanco White, lembranza dun outsider

Blanco White (1775-1841) é un dos intelectuais máis sobresaíntes do noso século XIX. Esquecido e incomprendido, encabeza a longa lista de exiliados que abre este axitado século. Formouse no ambiente de renovación cultural que trouxo a Ilustración e acolleu con entusiasmo as ideas do nacente liberalismo.

Nas súas Memorias Alcá Galiano defíneo como: "Mediano y artificial poeta, grande escritor en prosa, de instrucción vasta y extensa, de carácter singular y extremado". Menéndez y Pelayo atacouno con fiereza: "No nos indignemos con Blanco: basta compadecerle. Era el renegado de todas las sectas, el leproso de todos los partidos, y caminaba al sepulcro sin fe en su misma duda, temeroso de lo mismo que negaba, aborrecido de muerte en España, despreciado en Inglaterra". Foi o escritor Juan Goytisolo un dos primeiros en rehabilitar a súa figura, difundindo a obra de Blanco en inglés, que aínda era prácticamente descoñecida en España.

Nacido José María Blanco y Crespo, era fillo dun católico irlandés, William White, fuxido da persecución relixiosa no seu país e establecido en Sevilla en tempos de Fernando VI. Home de fondas inquietudes espirituais, Blanco White foi ordenado sacerdote, anque posteriormente convertiuse ao anglicanismo para finalmente adherirse ao credo unitario.

A súa formación humanística levoulle a participar na tertulia que en Madrid organizou o poeta Manuel José Quintana. Alí frecuenta tamén a compaña de Argüelles e Jovellanos. Cando estalla a Guerra da Independencia intervén na loita contra o invasor e escribe encendidos artículos nas páxinas do “Semanario Patriótico”.

Os trascendentais acontecementos políticos que se están a vivir no país, coa convocatoria das Cortes en Cádiz e as discusións para a elaboración dunha constitución despertan nel un enorme interés, pero as súas propostas provocaron o recelo dos sectores máis reaccionarios, particularmente dos eclesiásticos, e as Cortes acabaron declarándoo reo de lesa patria. En 1810 Blanco parte para Inglaterra, convírtíndose nun dos primeiros exiliados políticos. Pronto lle seguirían outros, primeiro os afrancesados, logo os liberais, iniciándose así unha marea que, salvo algunhas interrupcións, non deixaría de fluir ao longo da nosa historia contemporánea.

As opinións de Blanco White sobre o proceso constituínte que acababa de abrirse sorprenden pola súa modernidade. A defensa da liberdade de conciencia e a separación Igrexa-Estado, o apoio ás demandas dos deputados americanos -que se convertiría en aberta simpatía pola causa da independencia das colonias-, chocarán non só coas posición dos servís, se non tamén coas dos liberais. Máis adiante denunciará, ademáis, o comercio de escravos.

Nas “Cartas de Juan Sintierra”, publicadas durante o seu exilio londinense, afirma: «Mi oficio es criticar; pero mi intento no es debilitar vuestro amor a la Constitución que habéis adoptado. Amadla, obedecedla; mas para que dure, haced que en algunos puntos se mejore, en adelante».

En Inglaterra Blanco comezará a publicación do periódico "El Español" -desde onde segue a realidade política do seu país- escribe, baixo o seudónimo de Leocadio Doblado, as Letters from Spain, amosando unha visión certera e lúcida de España, afastada do habitual pintoresquismo da literatura de viaxes da época; adícase aos estudos teolóxicos e non esquece a novela, incluso a poesía (Misterious night). Póstumamente editáronse as súas memorias: The life of the Rev. Joseph Blanco White, written by himself. Morreu en Liverpool en 1841, lonxe dunha patria que sempre amou e que sen embargo non foi capaz de comprendelo.

http://www.elpais.com/articulo/reportajes/subversivo/Blanco/White/elpepusocdmg/20100912elpdmgrep_4/Tes

http://www.elpais.com/articulo/portada/pensamiento/Blanco/White/elpepuculbab/20101225elpbabpor_31/Tes