Caciquismo e fraude electoral en Ferrol durante a Restauración

A vida política durante a Restauración estivo dominada polas prácticas caciquís, elemento consustancial ao propio réxime. A maquinaria electoral, pensada para beneficiar exclusivamente aos partidos dinásticos, tiña o seu centro en Madrid, no Ministerio da Gobernación, e desde alí extendíanse os fíos dunha telaraña que abranguía, a través dos gobernadores civís, alcaldes e caciques, o  conxunto do territorio. O propio presidente Maura, que baixo o influxo rexeneracionista emprendeu unha reforma da Lei Electoral, explicábao da seguinte forma:

En Galicia existe una red interpuesta entre el poder público y el pueblo; red de caciques máximos, medios y mínimos que intercepta toda clase de comunicaciones. Seguramente el fluído que anima la nueva ley (...) no llegará al pueblo                                   

A reforma, que buscaba entre outras acabar co caciquismo, incluía o famoso e discutido artículo 29 (o carallo vintenove) que contemplaba a designación automática do candidato oficial naqueles distritos onde non se presentaran listas alternativas.

 Anque tamén estaba presente nas cidades, era sobre todo nos distritos rurais onde o caciquismo atopaba o seu caldo de cultivo. E, de feito, só cos habituais amaños electorais o goberno logrou impoñer o seus candidatos en cidades como Ferrol ou Coruña, onde era maioritario o voto republicano.

No distrito electoral de Pontedeume -desde San Sadurniño ata Miño- a figura política prominente foi desde finais do século XIX José Armada y Losada, marqués de Figueroa. Este "cacique máximo", membro dunha saga de políticos conservadores, ministro en varias ocasións con Maura, mantivo a súa acta de deputado polo distrito desde 1891 ata 1910 de xeito continuado e cunhas porcentaxes de voto do 100% na maoría das eelccións. Era éste un dos chamados "distritos enfeudados" que, a a diferenza dos "dispoñibles" ou "alternantes", non estaban suxeitos aos vaivéns electorais que impuña a quenda de partidos.

Unha tupida rede clientelar, o control de xulgados e gobernos locais -las dos fuentes de agua corrompida que envenenaban a vida municipal, en palabras do rexionalista ferrolán Rodrigo Sanz- eran pezas clave do sistema caciquil.

A aparición en escea en 1907 do movemento solidario e a extensión do societarismo agrario marcará un punto de inflexión na continuidade do modelo. As eleccións de 1909, onde os solidarios conseguiron máis de 250 actas na provincia, supuxeron unha auténtica ameaza para o marqués que apoiou, sendo ministro de Graza e Xustiza, as medidas represivas do gobernador civil (detencións, multas suspensión de mitines) contra os solidarios.

http://politica.elpais.com/politica/2013/01/04/actualidad/1357317555_770762.html

O primeiro mitin en galego

Sucedeu en 1907, na vila de Betanzos. Unha multitude de labregos congregouse na praza do Campo para escoitar aos representantes de Solidaridad Gallega. Entre os oradores atopábase tamén o ex presidente da República Nicolás Salmerón, daquela presidente de Solidaridat Catalana, o modelo organizativo no que se inspiraron as diferentes correntes políticas do galeguismo (federais, tradicionalistas e rexionalistas) para constituir Solidaridad Gallega, animadas polo éxito electoral que Solidaridat acadara en Cataluña nas eleccións dese mesmo ano. Al igual que fixeran os seus correlixionarios en Cataluña, os solidarios galegos pretenden acabar co control caciquil que exercían os partidos dinásticos, sobre todo nos distritos rurais,  que é un dos rasgos característicos da Restauración.

Seguindo o seu exemplo, os solidarios intentarán conseguir unha representación política nas institucións mediante a mobilización do campesiñado, promovendo o asociacionismo. A aparición das sociedades agrarias a finais do século anterior -as primeiras nas Rías Baixas; nas Mariñas, a primeira foi a Asociación de Agricultores de Cervás (Ares)- foi a resposta do campesiñado á necesidade de organizarse para loitar contra os seus grandes males: os foros, os trabucos e os caciques. Ademáis do pulo modernizador que impulsaron no pauperizado rural galego, as agrarias supuxeron unha experiencia organizativa pioneira.  O elevado número de sociedades fundadas -cerca de 400-  contradice a visión tradicional dun campesiñado individualista, sumiso e medoñento. Pois foron frecuentes as protestas, especialmente contra os trabucos, e os mítines, nos que destacaban figuaras como Manuel Lugrís, Santiago Casares, Antonio Couceiro ou Rodrigo Sanz, multitudinarios. E a resposta das autoridades foi moi dura, polo temor que inspiraba un campesiñado organizado e combativo. As multas, as coaccións e as detencións de líderes agrarios e solidarios sucedéronse, coa complicidade do ministro de Graza e Xustiza e home forte tamén no distrito, Juan Armada y Losada, o marqués de Figueroa.

Aquel 6 de outubro de 1907 tomaron a palabra no mitin betanceiro, entre outros, Salmerón, o carlista Juan Vázquez de Mella e o rexionalista Manuel Lugrís Freire, do Centro Solidario da Coruña. Aquelas palabras do ensaísta, periodista e activista galeguista deberon calar moi fondo no seu auditorio, por seren pronunciadas na lingua do seus maiores, a lingua desprezada durante séculos e agora convertida no medio de expresión da súa loita.

Cando eu me atopare

de donos liberto,

e o pan no mo quiten

trabucos e préstames,

e como os do abade

frorezan meus eidos,

chegado habrá entonces

o maio que eu quero.

Queredes castanas

dos meus castineiros?

Cantádeme un maio

sin bruxas nin demos;

un maio sin segas,

usuras nin preitos,

sin quintas nin portas,

nin foros nin cregos

 

Curros Enriquez, O Maio

3 de decembro de 1842: BOMBARDEO A BARCELONA

O bombardeo tivo lugar o 3 de decembro de 1842, seguindo as ordes do xeneral progresista Espartero como castigo ás sublevacións civís en Barcelona contra a política librecambista do rexente. Estas sublevacións comezaran o 15 de novembro e ameazaban ao proteccionismo esixido polos industriais cataláns para manter o monopolio dos seus produtos textiles en España. As medidas liberais progresistas de Espartero promovían a apertura das fronteiras españolas aos produtos ingleses, competidores naquel momento por calidade e precios dos fabricados en Cataluña. As negociación librecambistas con Inglaterra concluíron co anuncio dun tratado comercial , ocasionando  o desencanto  e indignación da Burguesía Catalana ( a Xunta Popular )  e das asociacións de obreiros que pedía a protección da Industria Catalá.

 O exército de Espartero, para o bombardeo, refuxiouse no castillo de Montjuic. Dende esta posición comezou o bombardeo, dirixido polo capitán xeneral Van Halen mediante aproximadamente mil proxectís. A acción foi indiscriminada e provocou incencios, destruiu uns 460 edificios e matou a unhas 20 ou 30 persoas. O Concello sufriu o ataque máis duro: incendiouse a fachada principal, quemáronse arquivos, e as rúas que o rodean sufriron serios destragos.

A operación comezou antes do mediodía e rematou a súa primeira etapa ás 2 da tarde, para reanudarse dúas horas despois cando os destragos xa eran notables. Ás 6 da tarde dúas comisións de cidadáns, unha da cidade e outra da Barceloneta, dirixíronse ao cuartel xeneral para pedir que as hostilidades parasen e ofreceron a cambio sumisión. A xunta revolucionaria pedía o cese do ataque para ceder a plaza e o exército ordeou a previa rendición e entrega dos responsables da sublevación. Os negociadores alcanzaron un acordo á media noite e deuse entón por concluido o bombardeo.

O día 4 Barcelona recibiu a entrada das tropas ao mando de Van Halen e Esparteiro, os revolucionarios foran desarmados e a Milicia tomara a Cidadela, os cuarteis, as portas da cidade e os edificios máis emblemáticos e representativos. O capitán xeral declarou a cidade en estado de sitio por tempo indefinido. As medidas de castigo foron moi duras, dende a pena de morte para os líderes da revolución, ata a prisión incondicional con grao segundo a implicación de cada un na revolta.

Frase de Espartero antes do último canonazo: “É conveniente bombardear Barcelona cada 50 anos, polo ben de España.” 

O 8 de xuño de 1843 houbo en Barcelona outra insurrección de tropas contra o goberno. O obxectivo era conseguir a maioría de idade de Isabel II e a súa coroación. O xeneral Prim ordenou un novo bombardeo de Barcelona, e o 24 de outubro iniciouse o bombardeo da cidade dende a Cidadela, o asedio durou uns 2 meses e lanzáronse preto de 3000 bombas.

O efémero goberno do conde de Clonard

Foi o escritor Ramón Mª del Valle-Inclán quen describindo o período isabelino afirmaba El reinado isabelino fue un albur de espadas: Espadas de sargentos y espadas de generales: Bazas fulleras de sotas y ases.  Un deses momentos “fulleros” deuse co efémero goberno de Serafín María de Sotto y Abbach, conde de Clonard, que podería figurar nos anales como o máis breve na historia de España: apenas durou 27 horas.

Home de formación militar e conviccións absolutistas, participou na Guerra da Independencia e na primeira guerra carlista, onde combatiu do lado dos cristinos, razón pola cal será foi ascendido a mariscal de campo en 1836. En 1840, durante a rexencia de María Cristina, é chamado para ocupar a carteira de Guerra no Ministerio de Pérez de Castro. Con motivo do pronunciamento de Espartero marchou ao exilio en Francia.

De volta a España é ascendido a tenente xeral, participando de novo na vida política desde as filas máis reaccionarias do partido moderado que daquela capitaneaba o xeneral Narváez.

En medio das intrigas que reinaban na Corte, a camarilla da raíña -da que formaban parte o rei consorte Francisco de Asís, o pai Fulgencio, confesor real, e sor Patrocinio -coñecida como“monxa das chagas”-, presionou a Isabel II para que  destituíra a Narváez e nomease no seu lugar ao conde de Clonard. O chamado gabinete relámpago apenas sobreviviu un día ante a aberta oposición da clase política, particularmente dos progresistas. E a raíña viuse obrigada a chamar de novo a Narváez.

Clonard foi destinado a un cuartel de Jaén. Desde este retiro adicarase a organización da "Comisión Rexia", núcleo do primeiro servizo de intelixencia e contraespionaxe que se creou en España. Aquí o conde era coñecido polo seu nome en clave, Lobo Solitario.

Alí Bey: un español na Meca

Viaxeiro por Oriente, espía ás ordes de Manuel Godoy, Domingo Badía Leblich –o seu nome en clave era “El Diablo”- foi un precursor da exploración científica do contiente africano, un visionario que intuíu o enorme valor estratéxico da ruta a Oriente e un intrigante que se moveu con soltura na corte de Carlos IV e na de Xosé I, recibiu os favores de Napoleón e tamén os de Luis XVIII.                          

Autodidacta, coa curiosidade científica dun ilustrado e a paixón aventureira dun romántico, Domingo Badía naceu en Barcelona en 1767 pero pronto afincouse en Andalucía. Pioneiro fracasado da aerostática en España escribiu, entre outras obras, un tratado de higrometría e ata chegou a concebir un plan de invasión de Portugal.

En 1801 presentou a Manuel Godoy un “Plan de viaje de África con objetivos políticos y científicos”, proxecto que, baixo a apariencia dunha viaxe científica a Marrocos, escondía unha trama para tratar de desprazar do trono ao sultán Muley Suleimán, pouco inclinado aos intereses do goberno español no norte de África.

Durante dous anos preparou concienzudamente a expedición. Adquiriu diversos aparellos e fíxose circuncidar. Contaba para os seus fins cunha rede de axentes ás ordes do coronel Francisco Amorós, “Jenny”, coa que se comunicaba a través de cartas de amor cifradas.

Baixo a identidade de Alí Bey El Abbasí, un sirio de Aleppo, Domingo Badía, chega a Marrocos en 1803. Coñecedor da língua e dos costumes, Alí Bey non tardou moito en gañarse a confianza do sultán, que lle fixo entrega dun pazo en Marrakech e lle ofreceu abrandares para o seu harem.

Durante dous anos Alí Bey percorreu o país, recollendo información etnográfica e xeográfica. E mentres, tenteaba á confraría dos Derkaua e ás tribus do sur acerca da posibilidade de derrocar ao sultán. Decatado éste das súas maquinacións e confundido cun axente secreto turco, Alí Bey é expulsado do país. Marcha entón cara a Trípoli. A súa intención é peregrinar á Meca. Pasa un tempo en Chipre onde cambia de identidade. Diríxese desde aquí a Exipto, daquela suxeito ao dominio da Sublime Porta, pero en realidade gobernado de forma autónoma polo baxá Mehmet Alí. Visita O Cairo e, a finais de 1806, entra na Meca. Era a primeira vez que un europeo penetraba na cidade santa do Islam. Levanta mapas, visita a Kaaba, coñece ao envelenador oficial e asiste ao ascenso dos wahabíes.

En 1807 parte cara a Jerusalén, pasa por Damasco e Constantinopla e en 1808 atópase en París. Informado dos cambios políticos que acaban de producirse en España trasládase a Baiona, onde estaba retida a familia real. Consegue ser presentado ao emperador, que lle nomea cabaleiro do Santo Sepulcro. En Madrid é favorecido por Xosé I co nomeamento de intendente de Córdoba, levando a cabo reformas educativas e urbanísticas, ata que é detido por malversación. Tralas vitorias hispano-británicas marchou a Francia, logrando ver publicados as súas “Voyages d´Alí-Bey en Afrique et en Asie”. En 1815 presenta ao rei Luis XVIII o proxecto dunha nova viaxe. Pretendía nesta ocasión cruzar o continente africano de leste a oeste. Parte en 1818 cara a Constantinopla baixo o nome de Hash Alí Otman. Coñece a Lady Hester Stamhope, a “raíña do deserto”, e John Lewis Burckhardt, dous dos grandes viaxeiros europeos. Vese envolto no xogo de intereses que as potencias europeas comezan a desenvolver en Oriente. Probablemente envelenado, as últimas noticias que se tiveron del situábano nunha caravana rumbo á Meca.

Vexo que o Alí Bey O Abbasi tomoume a dianteira en describrir A Meca, pero espero poder completar a súa información. Tiven ocasión, recentemente de revisar a súa obra; se ben non me gustan ni o estilo no que está escrita nin as ínfulas do seu autor, é forzoso confesar que, tras un concienzudo exame, non acho motivos para cuestionar a lexitimidade de Alí.

John Lewis Burckhardt

http://apeldetouro.blogspot.com.es/2008/12/al-bey-un-espaol-na-meca.html