Elemental querido Sherlock

Velaquí ao noso investigador, o circunspecto detective Sherlock Holmes, un dos máis afamados do seu tempo, en opinión do seu fiel amigo, o doctor Watson. Ámbolosdous, impenitentes solteiros e habitantes do 221 de Baker Street de Londres, son produto da inventiva do escritor británico sir Arthur Conan Doyle que entre 1887, cando se pubicou Estudio en escarlata, e 1916 escribiu catro novelas e cincoenta e seis relatos cos casos do detective .    

Nunha época na que aínda non nacera a criminoloxía, nin a policía contaba con medios axeitados de investigación (a toma das pegadas dixitais non foi adoptada ata 1901), Holmes é un acérrimo defensor do razonamento lóxico-deductivo, o cal lévao en ocasións a discrepar cos métodos tradicionais que empregaba a Policía, en especial o inspector Lestrade. 

Ademáis da Policía da City, con xurisdicción na cidade, existía tamén a Policía Metropolitana, mais coñecida como Scotland Yard; os seus membros eran chamados peelers, polo primeiro ministro Robert Peel, que a fundara en 1829. A súa función como garante da seguridade e a orde, era fundamentalmente represiva, como nas protestas que durante "domingo sanguento" tiveron lugar en Time Square, en novembro de 1887, e que explicaría a súa impopularidade entre as clases traballadoras.


O crecemento de Londres neste tempo foi espectacular, pasando de 3 a 7 millóns de habitantes, comprendendo aos municipios limítrofes (o que daría lugar ao Gran Londres). Paralelamente deselvovéronse as comunicacións ferroviarias, construíndose daquela as estacións de estilo "artes industriais" (King Cross, Saint Pancras, Paddington). As melloras na iluminación, os novos materiais, como o cemento e o aceiro, e a introducción do telégrafo modificaron a paisaxe urbana da capital.

Pero ao lado dos prósperos barrios do centro (Mayfair, Pimlico, Soho, Westminster), moreas de humildes familias poboaban os degradados slums do East End. Habitados por navvies (mariñeiros), traballadores portuarios (dockers e lumpers), as súas condicións de vida foron denunciadas desde diversos sectores. Chamábase a atención sobre a pobreza e a prostitución de barrios como Whitechapel, donde enfermedades como a sífile causaban estragos.

Este era o panorama que presentaba a cidade en abril de 1887, cando se inician as mortes e arranca a nosa historia.

Un asasino na Inglaterra victoriana

O Reino Unido viviu durante a era victoriana (1837-1901) unha época de esplendor. O desenvolvemento industrial impulsado polos avances técnicos e científicos, o crecemento das urbes, o establecemento dun inmenso imperio colonial, as reformas do seu sistema parlamentario, a consolidación do bipartidismo, constitúen algún dos seus rasgos.

As letras e as artes non foron alleas a este auxe. As novelas de Thackeray, Collins e, sobre todo, Dickens, sumaban miles de lectores e triunfaban mais alá das fronteiras do seu país, grazas ao progresos nos medios de transporte. O progreso, cuxas vantaxes amplificaba a prensa, semellaba a fé do novo século que se achegaba.

Pero, ao lado destes éxitos, e como a propia literatura soubo reflectir, cerníase un sombrío panorama. A pobreza, a marxinación e a explotación laboral que sofrían enormes capas da sociedade, nomeadamente o proletariado urbano, xerarán un profundo descontento que irá en aumento conforme avance o período. As diferenzas nas condicións de vida entre a gran masa de traballadores e a clase burguesa tamén se plasmaba na diversa configuración dos  barrios das novas cidades industriais; como se apreciaba, por exemplo, en Londres na oposición entre o próspero West End e o humilde East End.

Todo isto axudaránnos a entender a preocupación das autoridades pola orde e a seguridade públicas, así como os frecuentes brotes de violencia que estalaban nos slums dos núcleos industriais.

A violencia foi, en parte, resultado das múltiples contradiccións da sociedade victoriana. Un dos exemplos mais arrepiantes e no que conflúen os factores antes citados, tivo como escenario un dos barrios mais degradados da cidade de Londres, o de Whitchapel, onde entre 1888 e 1891 once mulleres foron asasinadas de xeito brutal. Estes crimes foron atribuidos en gran parte a un misterioso personaxe que axiña foi alcumado pola prensa como Jack o Destripador. Nas páxinas que seguen trataremos de descubrir, da man dun dos mais afamados detectives de todos os tempos, as circunstancias, as motivacións, os sospeitosos e a vitimoloxía destes casos para así comprender mellor como era a sociedade victoriana. 

Consulta nestes enlaces para coñecer algo mais da Inglaterra victoriana:

https://www.ucm.es/udcontemporanea/324-la-inglaterra
https://sobrehistoria.com/la-era-victoriana/

50 aniversario da rodaxe de "Doctor Zhivago" en España

Hai 50 anos comezaba a rodaxe en España da película norteamericana "Doctor Zhivago", dirixida en 1965 por David Lean. Estrenouse en decembro dese ano e foi galardonada con 5 oscar.

A obra inspírase na novela do escritor ruso, premio nobel de literatura, Boris Pasternak, e narra a historia de amor do xove poeta e médico Yuri Zhivago e Larisa, Fiodorovna, Lara, durante os anos colvulsos da revolución rusa. A relación entre Yuri e Lara serve tamén de metáfora da revolución, e a visión crítica da mesma valeúlle ao autor a censura da novela en Rusia e o ostracismo, repitindo, curiosamente, a sorte da súa personaxe, Yuri Zhivago, na novela, que, finalmente , foi publicada en Rusia nos anos 80 do pasado século.  

A Metro Goldwyn Mayer encargoulle a versión cinematrográfica da obra a David Lean, que decidiu rodar en España polas vantaxes económicas e as condicións paisaxísticas que ofrecía.

As peripecias da filmación naquela España de 1965 ofrecerían material para unha película estilo Berlanga. Lean, que xa rodara en España esceas doutra gran producción, "Lawrence de Arabia", transformou, por obra e milagre do cine, as chairas de Soria na estepa siberiana e o humilde barrio madrileño de Canillas no Moscú prerrevolucionario. 

Un dos momentos mais memorables da filmación foi a intervención da policía franquista durante a filmación da escea da manifestación bolxevique, que remata coa carga sanguenta da garda cosaca e a desesperación do xove médico Zhivago, que asiste inerme á masacre. Ao escoitar aos figurantes entonar "A Internacional", un himno que non se escoitaba en Madrid desde a Guerra Civil, os axentes de policía, destinados á vixiancia e protección do equipo de rodaxe, alarmáronse. Os norteamericanos tiveron que asegurarlles aos policías que o canto do himno formaba parte do guión. Pero os policías sospeitaban, non sen razón, que algúns dos manifestantes-figurantes eran vellos republicanos que coñecían ao dedillo a letra da Internacional. A policía permitu que reanudara a rodaxe -e non sin tomar boa conta dos figurantes mais cantarines-, pero prohibiron o himno, que foi sustituído por un pasodoble.    

Non acabaron aquí as incidencias. En Soria íanse a rodar as esceas invernais de Siberia: a fuxida en tren desde un Moscú en plena efervescencia revolucionaria, a chegada a antiga propiedade familiar en Varykino, o reencontro de Yuri e Lara en Yuriatin. Aquel inverno fixo un tempo tan inusualmete cálido que obrigou a recurrir a efectos especiais para simular a neve.

O certo é que durante uns días, un soplo de templ apenas, a España de Franco mudou nunha Rusia.

A guerra carlista en imaxes

Os anos corenta do século XIX asisten á aparición da fotografía e con ela prodúcese un enorme cambio respeto á percepción da realidade. A captación obxetiva e minuciosa da realidade cuestiona a visión tradicional que a pintura e o debuxo transmitiran ata entón. Anque, co tempo discutirase tamén a suposta obxetividade da mesma fotografía.

O seu influxo sobre a pintura é unha boa proba diso. E anque nun primeiro momento a fotografía semella debedora da representación tradicional e adopta unha concepción artística fundamentalmente pictórica, posteriormente logrará independizarase como forma de expresión propia. 

Estas fotografías, procedentes do Arquivo Nacional, pertencen á terceira guerra carlista (1872-1876). As tropas que aparecen en ambas imaxes son do exército liberal. Na primeira, tomada durante o sitio de Bilbao, aparece o rexemento de artillería coñecido como La batería de la muerte. Diante dun arcón de municións, un grupo de soldados, posan para a cámara nunha estudada actitude, conscientes do momento que, grazas ao daguerrotipo, quedará fixado para a posterioridade.

Na segunda, tomada nunha explanada de Vitoria, as tropas dispostas en perfecto orde, semellan escoitar á banda de música colocada en primeiro plano. Nesta ocasión non aparece elemento alusivo algún ao conflicto armado.

http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/archivos/mc/abn/guerra-y-paz/reportajes-belicos.html

Episodios dunha guerra

Algún episodios pouco coñecidos da II Guerra Mundial tiveron como esceario Galicia e hoxe serven de argumento a algúns filmes de recente aparición.

A película Lobos sucios inspírase na presenza de alemans en Galicia para explotar o preciado wolframio da mina de Casaio. 

Outro feito curioso foi o enfrontamento, en novembro de 1943, en fronte de O Barqueiro, entre un submariño alemán, o U-699 e unha escuadrilla británica, co resultado de 14 mortos.

En xuño daquel mesmo ano tivera lugar, preto de alí, un extraño suceso: o aparello no que voaba o actor británico Leslie Howard, que se dirixía a Londres desde Lisboa, foi abatido por cinco avións alemáns. As primeiras teorías apuntaban a que os alemáns supuxeran que no aparello viaxaba o primeiro misnistro británico Winston Churchill. Posteriormente barallouse outra hipótese: que o actor británico, que se fixera famoso en películas como A Pimpinela escarlata e, sobre todo, Vaise co vento, onde interpretada a un derrotado cabaleiro do Sur, e que durante a guerra prestou servizos como axente secreto, atopara a morte a mans dos nazis en cumprimento dalgunha misión. A película A viaxe de Leslie inspírase neste suceso.

http://www.laopinioncoruna.es/galicia/2009/06/07/galan-cayo-cedeira/293623.html

A Guerra Civil en cómic

A Guerra Civil ten xerado una abundante bibliografía. Pero, ademáis das obras de carácter científico, é chamativo 
en especial nos últimos tempos, cun número importante de cómics e novela gráfica, e froito do interés que o tema segue despertando, cómpre sinalar tamén outros xéneros

Un clásico que se comeza a publicar en 1979 e que narra as experiencias de Eloy, dun soldado republicano. A serie consta de catro títulos: Eloy, uno entre muchos, Río Manzanares; 1936, Euskadi en llamas y Gorka Gudari

Carlos Giménez, un dos grandes renovadores do cómic español nos anos 80, publicou este álbum en 2007 adicado á guerra.

O debuxante francés Enki Bilal narra nesta historia, a volta a España, corenta anos despóis de finalizada a Guerra Civil, dos antigos membros da XV Brigada Internacional para acabar coas Falanxes da Orde Negra, unha organización fascista empeñada en restablecer a España a ditadura.

A triloxía de Vittorio Giardino No Pasarán ambienta na Barcelona de 1938, que vive os momentos finais da batalla do Ebro, unha trama política-policial na que se ve envolto o seu protagonista, Max Fridman, mestura de aventureiro e axente secreto.

  

Relato gráfico centrado na Guerra Civil coa particularidade de que a acción se desenvolve en Nova York, cun tratamento narrativo moi próximo ao thriller. Un asasino a soldo segue a pista dun dirixente comunista. Entre os personaxes de ficción, trotskistas, brigadistas, móvense tamén intelectuais e artistas norteamericanos simpatizantes da República, como o cantante folk Peter Seeger.

Los surcos del azar, novela gráfica de Paco Roca, sobre la Nueve, a compañía española, integrada por soldados republicanos, que combatiu durante Segunga Guerra Mundial no Exército da Francia Libre, do xeneral De Gaulle, a primeira unidade que entrou no exército que liberou París dos nazis.

O debuxante Carlos Guijarro narra a masacre que tivo lugar en 1937, na estrada de Málaga a Almería, cando as tropas franquistas atacaron aos miles de civís que fuxían da cidade de Málaga, asediada desde os principios da guerra. Entre as personaxes, destaca a figura do médico canadense Norman Bethune.

Unha novela gráfica recente sobre a figura de Andreu Nin, o comunista catalán, dirixente do POUM, asasinado en plena guerra por axentes secretos soviéticos, en colaboración con membros do PCE. 

A última reunión das Cortes da República

Foi a última sesión de Cortes da II República. A data, 1 de febreiro de 1939. O lugar, o castelo de Figueres. 

Poucos días antes, o 26 de xaneiro, caía Barcelona a mans das tropas ao mando do xeneral Yagüe, acelerándose o éxodo masivo da poboación cara a fronteira francesa.

Na fotografía obsérvase ao presidente do Consello de Ministros, Juan Negrín, e detrás ao presidente das Cortes, Diego Martínez Barrio. Estes son fragmentos do discurso de Negrín:

Lo que actualmente se disputa en el mundo es la hegemonía de un imperialismo totalitario, brutal, despótico y desconsiderado, de un lado, y la pervivencia de unos paises y de unas grandes potencias democráticas con un sentido de comprensión y de convivencia. Es la disputa entre dos civilizaciones (...)

Desde hace más de un año, desde el comienzo, viene el Gobierno reclamando una intervención que eliminase al invasor extranjero, seguros de que entre españoles la inteligencia sería rápida, sería básica, y esto es tanto más seguro después de haber pasado dos años de dura guerra y de terribles pruebas. Además, en las ocasiones en que yo he hablado en nombre del Gobierno, en los puntos señalados como fines de guerra del Gobierno, en todos ellos se resumen cuáles son las posibilidades, cuáles son las necesidades que nos puedan llevar a una tranquilización, a una pacificación de España. Todo ello puede resumirse, puede condensarse en tres tipos, en tres ciases de garantías. 

Primera garantía : la garantía de la independencia de nuestro país y de la libertad contra toda clase de influencias extranjeras. Hay españoles que no acepten este principio? ¿Hay extranjeros que no reconozcan que este principio es legítimo? Segunda garantía : la garantía de que sea el pueblo español mismo el que señale cuál ha de ser su régimen y cuál ha de ser su destino. No es esto legítimo? ¿No es esto fundamental?  ¿No merece la pena luchar hasta el fin por este principio?               Tercera garantía : la de que, liquidada la guerra habrá de cesar toda persecución y toda represalia, y esto en nombre de una labor patriótica de reconciliación, base necesaria para la reconstrucción de nuestro país devastado. ¿Es que habrán de seguir los españoles divididos en sectores enemigos, hostigándose continuamente, triunfara quien triunfara? ¿ Es que puede así recuperarse y regenerarse España?

Entre os deputados presentes na sesión atopamos aos deputados galegos e promotores do estatuto de autonomía Ramón Suárez Picallo, do Partido Galeguista, e Bibiano Fernández Osorio-Tafall, de EU, E a única muller, a deputada do PCE Margarita Nelken.

http://www.congreso.es/est_sesiones/