Juan Picornell: retrato dun conspirador

Juan Bautista Mariano Picornell y Gomila naceu en Palma de Mallorca en 1759. Home culto e inquieto, estudiou na Universidade de Salamanca, interesándose pola pedagoxía e a medicina. Imbuído do espírito de reforma que caracterizou o século, participou nas actividades da Sociedad Económica Matritense e ingresou nas filas da masonería.

Baixo o impacto da Revolución que acababa de estalar en Francia, fixo a primeira traducción da “Declaración dos Dereitos do Home e do Cidadán”, escribindo ademáis un "Discurso sobre los mejores medios de excitar y fomentar el patriotismo en una monarquía".

Isto demostra o fracaso dos ministos de Carlos IV que tentaron impedir que o influxo do proceso revolucionario se espallara polo noso país, creando un “cordón sanitario” para impermeabilizar a fronteira e dificultar a chegada de noticias e escritos relacionadas co movemento revolucionario.

Picornell concebiu un plan desatinado para derrocar ao monarca e proclamar unha República. A chamada “Conspiración de San Blas”, en Madrid, en febreiro de 1795, contou tamen coa participación de José Lax, Manuel Cortés, Bernardo Garaza, Juan Manzanares, Juan Pons e Joaquín Villalba, e coincidiu en Francia coa “Conspiración dos Iguais” que liderou Charles Babeuf. Fracasada a intentona, os participantes, despóis de conmutárselles a pena de morte, foron trasladados a América e encarcerados no castelo de San Carlos, en La Guaira (Venezuela).

Non remataron aquí as súas andanzas. Ao pouco de chegar, Picornell entrou en contacto cun grupo de masóns e patriotas americanos partidarios do establecemento dunha república independente, entre eles Manuel Gual e José María España. Con eles colaboraría Picornell no que sería o primeiro movemento de independencia da colonia, e na redacción do primeiro proxecto de Constitución.

Descubertos os plans polas autoridades españolas, Picornell marchou ás Antillas en 1797. Non pasou moito tempo antes de que volvera a preparar un novo levantamento, apoiando as iniciativas de Francisco Miranda para liberar Venezuela, proxecto para o cal contaban coa axuda económica de británicos e franceses. Triunfante temporalmente a insurrección, Miranda nomeono intendente da policía de Caracas. A reacción realista obrigou a Picornell novamente a fuxir. Buscou refuxio nos Estados Unidos, onde se adicou á medicina, e finalmente estableceuse en Cuba, onde morreu en 1825.