Vostede proporcione as imaxes que eu poñerei a guerra. Esa foi a resposta de William Randolph Hearst, o magnate de prensa norteamericano, ao telegrama do ilustrador do Journal, Frederic Remington, enviado a Cuba para cubrir as novas da guerra e no cal lle comunicaba: Todo está tranquilo. Non hai problemas. Non haberá guerra. Desexo volver.
A de Cuba foi unha das primeiras guerras mediáticas. A entrada no conflicto dos Estados Unidos en favor da antiga colonia española mobilizou as inmensas capacidades materiais desta emerxente potencia. E nela tamén participaron con entusiasmo patriótico os medios de comunicación. Dous poderosos grupos mediáticos en concreto mantiveron unha enconada rivalidade: o encabezado por Joseph Pulitzer e o que dirixía William Randolp Hearst -convertido en Charles Foster Kane na película de Orson Wells Cidadán Kane-. Ámbolosdous empeñáronse nunha guerra de ventas na que empregaron a mentira, o falseamento da información e o sensacionalismo, recursos habituais da chamada prensa amarela.
Con estes ingredientes, convenientemente aliñados con invocacións patrióticas, aumentaron de xeito espectacular as tiradas: o World de Pulitzer pasou de 400 000 a máis de 800 000 exemplares entre 1895 e 1899, mentres o Journal de Hearst, que editaba uns 750 000 exemplares antes da guerra, chegou a superar o millón de exemplares en 1898.
A denominación de "amarela" que comezou a recibir este tipo de xornais procede do protagonista da exitosa tira cómica Yellow Kid, creada polo ilustrador Richard F. Oucault, que está considerada como a primeira historieta e cuia publicación disputáronse duramente o o Journal e o World.
En España a influencia dos medios de comunicación na formación dunha opinión pública foi menor. Isto debido, entre outras, á pervivencia dunhas elevadas tasas de analfabetismo e á baixa porcentaxe de poboación urbana. Pero as actitudes da prensa española non difiren demasiado da que se prodigaba doutro lado do charco. Aquí tamén os xornais tinguíronse de amarelo.
Unha das diferenzas que se pode observar foi o irresponsable optimismo que respiraba gran parte da prensa española, ata o punto de chegar a falsear a situación real do potencial militar nacional. Desde algúns medios chegouse incluso a propoñer a invasión dos EEUU, que eran presentados ante os ollos dos lectores como unha "potencia débil". Os titulares abundaban en chamadas ao honor e invocacións patrióticas que alimentaban perigosos sentimentos belicistas. E aquí unha mostra:
,+1898.jpg)
A de Cuba foi unha das primeiras guerras mediáticas. A entrada no conflicto dos Estados Unidos en favor da antiga colonia española mobilizou as inmensas capacidades materiais desta emerxente potencia. E nela tamén participaron con entusiasmo patriótico os medios de comunicación. Dous poderosos grupos mediáticos en concreto mantiveron unha enconada rivalidade: o encabezado por Joseph Pulitzer e o que dirixía William Randolp Hearst -convertido en Charles Foster Kane na película de Orson Wells Cidadán Kane-. Ámbolosdous empeñáronse nunha guerra de ventas na que empregaron a mentira, o falseamento da información e o sensacionalismo, recursos habituais da chamada prensa amarela.
Con estes ingredientes, convenientemente aliñados con invocacións patrióticas, aumentaron de xeito espectacular as tiradas: o World de Pulitzer pasou de 400 000 a máis de 800 000 exemplares entre 1895 e 1899, mentres o Journal de Hearst, que editaba uns 750 000 exemplares antes da guerra, chegou a superar o millón de exemplares en 1898.
A denominación de "amarela" que comezou a recibir este tipo de xornais procede do protagonista da exitosa tira cómica Yellow Kid, creada polo ilustrador Richard F. Oucault, que está considerada como a primeira historieta e cuia publicación disputáronse duramente o o Journal e o World.
En España a influencia dos medios de comunicación na formación dunha opinión pública foi menor. Isto debido, entre outras, á pervivencia dunhas elevadas tasas de analfabetismo e á baixa porcentaxe de poboación urbana. Pero as actitudes da prensa española non difiren demasiado da que se prodigaba doutro lado do charco. Aquí tamén os xornais tinguíronse de amarelo.Unha das diferenzas que se pode observar foi o irresponsable optimismo que respiraba gran parte da prensa española, ata o punto de chegar a falsear a situación real do potencial militar nacional. Desde algúns medios chegouse incluso a propoñer a invasión dos EEUU, que eran presentados ante os ollos dos lectores como unha "potencia débil". Os titulares abundaban en chamadas ao honor e invocacións patrióticas que alimentaban perigosos sentimentos belicistas. E aquí unha mostra:
En
estos momentos tiene el Ministerio del Sr. Sagasta la prueba más
completa de que la opinión alarmada y todo como se halla, no opone
el menor obstáculo a las gestiones del Gobierno y se encuentra
dispuesta a secundarle cuanto haga falta, confiando en que ha de ser
diligente en su defensa y en el mantenimiento de su honor y de sus
derechos (El Tiempo).
Esta
nación de héroes y de mártires, de caballeros y de cristianos, es
hoy como ayer la
España
de las grandes conquistas y de las grandes revoluciones, la España
de Lepanto y
del
Dos de Mayo (El
Correo español).
,+1898.jpg)
Todo
debe aceptarse menos que se pisotee nuestro honor y se burle de
nuestra paciencia
ese
pueblo de mercaderes que todo lo fía a sus millones (La
Correspondencia Militar).
La
más negra verdad es que no se busca por los enemigos de España ni
las autonomías, ni la anexión, ni la total independencia de la isla
de Cuba sino el exterminio de los blancos, sean españoles o criollos
(Blanco y Negro).
Poucos xornais -entre os máis influíntes destacan El Imparcial ou El Heraldo de Madrid- evitaron caer na tentación de multiplicar as súas tiradas recurrindo aos máis bochornosos editoriais. Entre as excepcións figuran xornais como El Socialista, onde o intelectual Miguel de Unamuno publicou o artículo "Paz trabajo", en xaneiro de 1896:
Al celebrar la fiesta del 1º de mayo los obreros españoles conscientes de su dignidad y de su posición social, impónese como primer deber el de protestar de la guerra que lleva a Cuba a morir y a matar a tantos trabajadores, cuyo progreso moral y material en nada dificultan los insurrectos y sí los que contra ellos los envían (1-5-1986).
Algúns periodistas foron quen de reflictir a auténtica realidade que supuña a guerra, máis alá das soflamas e da linguaxe patrioteira. Velaí un exemplo nun artículo titulado "Para los heridos de Cuba", recollido do Heraldo:
Al celebrar la fiesta del 1º de mayo los obreros españoles conscientes de su dignidad y de su posición social, impónese como primer deber el de protestar de la guerra que lleva a Cuba a morir y a matar a tantos trabajadores, cuyo progreso moral y material en nada dificultan los insurrectos y sí los que contra ellos los envían (1-5-1986).
Algúns periodistas foron quen de reflictir a auténtica realidade que supuña a guerra, máis alá das soflamas e da linguaxe patrioteira. Velaí un exemplo nun artículo titulado "Para los heridos de Cuba", recollido do Heraldo:
Muchos
vuelven consumidos por las fiebres, destruídos por el vómito,
víctimas de la anemia, extenuados y demacradísimos. La piel pegada
a los huesos, los ojos hundidos en las órbitas, sin fuerza para
andar, perdido el apetito, en la mayor miseria fisiológica, causa
lástima infinita verlos. Estos últimos constituyen la mayoría de
las bajas del glorioso ejército.
(23-X-1896). Y en otro firmado
por Gonzalo de Reparaz: Aquellos
200.000 muchachos que la Patria mandó a la manigua para defender la
integridad del territorio han muerto o enfermado casi todos víctimas
de tres causas que, habiéndose podido remediar no se han remediado.
La primera, el hambre. El soldado ha comido poco y malo, y en
ocasiones no ha comido nada. A veces su único alimento ha sido un
pedazo de galleta agusanada (...). Las medidas higiénicas
aconsejadas por la subinspección de Sanidad Militar en las
instrucciones impresas en 1º de abril de 1896, no se han cumplido.
El cansancio, esa era la segunda causa de mortalidad (...). Al
soldado no se le daba cama ni abrigo, ni tiempo siquiera para dormir.
(6-XI-1897).
